YAKOUTE

САХАЛЫЫ 

 

 

Située au nord-est de la Sibérie, la république de Sakha (anciennement Yakoutie)est le plus vaste territoire de la Fédération de Russie, soit environ les deux-tiers de l'Europe. Le yakoute ou sakha, qui fait partie du groupe nord-est des langues turques de la famille altaïque, partage le statut de langue officielle avec le russe et s'écrit à l'aide d'une variante de l'alphabet cyrillique. L'influence du mongol et des langues toungouses est particulièrement importante dans la langue en raison de la proximité géographique des peuples autochtones de cette vaste région de la Sibérie.

 

 

ALPHABET CYRILLIQUE YAKOUTE

А   Б   В   Г   Ҕ   Д   ДЬ   Е   Ё   Ж

З   И   Й   К   Л   М   Н   Ҥ   НЬ  О
 
Ө   П   Р   С   Һ   Т   У  Ү  Ф  Х   Ц

Ч   Ш   Щ   Ъ   Ы   Ь   Э   Ю  Я

 

LES NOMBRES

Le yakoute emploie le système décimal avec une structure particulière pour les dizaines 40 à 90. Quant au nombre 1000, l'emprunt au russe est manifeste.

1          биир
2          икки
3          үс
4          түөрт
5          биэс
6          алта
7          сэттэ
8          аҕыс
9          тоҕус
10        уон

11         уон биир
12         уон икки
13         уон үс
14         уон түөрт
15         уон биэс
16         уон алта
17         уон сэттэ
18         уон аҕыс
19         уон тоҕус

20        сүүрбэ
21         сүүрбэ биир
30        отут
40        түөрт уон             (4x10)
50        биэс уон               (5x10)
60        алта уон               (6x10)
70        сэттэ уон              (7x10)
80        аҕыс уон              (8x10)
90        тоҕус уон             (9x10)
100      сүүс
1000   тыһыынча

 

LE TEMPS

LA DIVISION DU TEMPS

matin   сарсыарда
midi   күн ортото
soir   киэһэ
nuit   түүн

jour   күн
semaine   нэдиэлэ
mois   ый
année   сыл, дьыл

minute   мүнүүтэ
heure   чаас

hier   бэҕэһээ
aujourd'hui   бүгүн
demain   сарсын

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   бэнидиэнньик
mardi   оптуорунньук
mercredi   сэрэдэ
jeudi   чэппиэр
vendredi   бээтинсэ
samedi   субуота
dimanche   баскыһыанньа

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   тохсунньу
février   олунньу
mars   кулун тутар
avril   муус устар
mai   ыам ыйа
juin   бэс ыйа
juillet   от ыйа
août   атырдьах ыйа
septembre   балаҕан ыйа
octobre   алтынньы
novembre   сэтинньи
décembre   ахсынньы

Remarque:  Les noms des jours de la semaine sont une adaptation du russe.

 

LE CORPS HUMAIN

artère  артерия
barbe  сэҥийэ бытыга
bouche  айах
bras  илии
cerveau  мэйин
cheveu  баттах
cheville  бэрбээкэй
cil  кыламан
coeur  сүрэх
colonne vertébrale  сис тоноҕоһо        
corps  киһи этэ
côte ойоҕос [уҥуоҕо]
cou  моой
coude  тоҕонох
crâne  бас уҥуоҕа, төбө уҥуоҕа
cuisse  буут, уллук
dent  тиис
doigt тарбах
dos  көҕүс, сис
épaule  сарын
estomac  куртах
fesse  удьуҥах
foie  быар
front  сүүс
genou  тобук
gorge  күөмэй
hanche  уллук
intestin  оһоҕос
jambe  атах
joue  иэдэс
langue  тыл
larme  харах уута
lèvre  уос
mâchoire  сыҥаах
main  илии
menton  сэҥийэ
moustache  бытык, уос бытыга
muscle  былчыҥ
narine  таныы
nerf  нерв
nez  мурун
nombril  киин [онно]
nuque  кэтэх
oeil  харах
ongle  тыҥырах
oreille  кулгаах
orteil  тарбах
os  уҥуох
paupière  халтаһа
peau  тирии
pied  атах
poignet  бэгэччэк
poing  сутурук
poitrine  түөс
pouce  тойон тарбах, эрбэх
pouls  пульс, тымыр тэбиитэ
poumon  тыҥа
rein  бүөр
ride  мыччыстаҕас, чарчыстыы
salive  сил, сыраан
sang  хаан                   
sein  эмиий
sourcil  хаас
squelette  дьардьама
sueur  көлөһүн
talon  тилэх, тиҥилэх
tête  бас, төбө
veine  вена, күөх тымыр
ventre  ис
visage  сирэй

 

 

LES ANIMAUX

animal   сүөһү, кыыл
abeille   мүөттээх ыҥырыа, мүөттээх тигээйи
agneau   бараан оҕото
aigle   хотой, тойон көтөр
âne   осёл
araignée   соҕуй, ооҕуй оҕус
autruche   страус
baleine   киит
canard   кус
cerf  таба
chameau   тэбиэн
chat   куоска
cheval   ат, сылгы
chèvre   коза
chien   ыт
cochon   сибиинньэ
coq   бөтүүк
crabe   краб
crapaud   жаба, хара баҕа
crocodile   крокодил
dauphin   дельфин
écureuil   тииҥ
éléphant   слон
escargot   улитка, чоху хаата
fourmi   кымырдаҕас
girafe   жирафа
gorille   горилла
grenouille   баҕа
guêpe   тигээйи
hérisson   ёж
hibou   мэкчиргэ
hippopotame   бегемот
hirondelle   хараҥаччы
insecte   үөн-көйүүр
kangourou   кенгуру
lapin   хоруолук
léopard   леопард
lézard   күлгэри
libellule   тоноҕосчут, тэмэлдьигэн
lièvre   куобах
lion   хахай
loup   бөрө
mouche   сахсырҕа
moustique   кумаар, бырдах
mouton   овца, тыһы бараан
oie   хаас
oiseau   көтөр
ours   эһэ
panthère   пантера
papillon   лыах, үрүмэччи
perroquet   попугай
phoque   тюлень
pigeon   холууп
poisson   балык
poule   куурусса
puce   былахы
rat   күтэр
renard   саһыл
requin   акула
rhinocéros   носорог
sangsue   ынах тыла
sauterelle   аһыҥа
serpent   моҕой, эриэн үөн
singe   эбисийээнэ
souris   кутуйах
taupe   крот
taureau   оҕус
tigre   тигр, баабыр
tortue   черепаха
vache   ынах
veau   ньирэй, торбос
zèbre   зебра

 

 

LA TERRE ET LE MONDE

LA NATURE

air   салгын
arbre   мас
argent   үрүҥ көмүс
bois   мас
branche   салаа, лабаа
brouillard   туман
chaleur   итии
ciel   халлаан
côte   биэрэк
couleur   өҥ
désert   кумах куйаар
eau   уу
éclair   чаҕылҕан
étoile   сулус
fer   тимир
feu   уот
feuille   сэбирдэх
fleur   сибэкки
fleuve   өрүс
forêt   ойуур
froid   тымныы
fumée   буруо
glace   муус
herbe   от
île   арыы
inondation   угут, халаан
lac   күөл
lumière   сырдык
lune   ый
mer   муора
monde   свет
montagne   хайа
neige   хаар
nuage   былыт
ombre   күлүк
or   кыһыл көмүс
papier   кумааҕы
pierre   таас
plante   үүнээйи
pluie   самыыр
poussière   быыл
racine   силис
rocher   таас хайа, очуос
sable   кумах
soleil   күн
tempête   буурҕа, силлиэ
Terre   Сир
terre   сир, буор
vent   тыал
verre   өстүөкүлэ

 

LES COULEURS

blanc   үрүҥ
bleu   күөх
jaune   араҕас
noir   хара
rouge   кыһыл
vert   күөх

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   хоту
sud   соҕуруу
est   илин
ouest   арҕаа

 

LES SAISONS

printemps   саас
été   сайын
automne   күһүн
hiver   кыһын