TCHOUVACHE

ЧӐВАШЛА

 

La république autonome de Tchouvachie, appartenant à la Fédération de Russie, est située à l'ouest de l'Oural. Le tchouvache partage le statut de langue officielle avec le russe bien que ce dernier a tendance à le supplanter. Cette langue turque de la branche oghure de la famille altaïque possède deux dialectes, le viryal et l'anatri, qui servent tous deux de base à la langue littéraire, laquelle s'écrit avec l'alphabet cyrillique auquel furent ajoutées quatre lettres supplémentaires.

  

ALPHABET CYRILLIQUE TCHOUVACHE

А   Ӑ   Б   В   Г   Д   Е   Ё   Ӗ   Ж   З

И   Й   К   Л   М   Н   О   П   Р   С  Ҫ

Т  У  Ӳ   Ф   Х   Ц   Ч   Ш   Щ   Ъ   Ы  
Ь   Э   Ю   Я

 

LES NOMBRES

Le tchouvache emploie le système décimal. Il faut néanmoins préciser que les formes courtes des nombres indiquées entre parenthèses sont utilisées avec des noms.

1          пӗрре  (пӗр)
2          иккӗ   (икӗ)
3          виҫҫӗ  (виҫӗ)
4          тӑваттӑ  (тӑватӑ)
5          пиллӗк  (пилӗк)
6          улттӑ  (ултӑ)
7          ҫиччӗ  (ҫичӗ)
8          саккӑр  (сакӑр)
9          тӑххӑр  (тӑхӑр)
10        вуннӑ  (вунӑ)

11         вун пӗр
12        вун иккӗ  (вун икӗ)
13        вун виҫҫӗ  (вун виҫӗ)
14        вун тӑваттӑ  (вун тӑватӑ)
15        вун пиллӗк  (вун пилӗк) 
16        вун улттӑ  (вун ултӑ)  
17        вун ҫиччӗ  (вун ҫичӗ)   
18        вун саккӑр  (вун сакӑр)    
19        вун тӑххӑр  (вун тӑхӑр)     

20        ҫирӗм
21         ҫирӗм пӗр
22        ҫирӗм иккӗ
23        ҫирӗм виҫҫӗ    
30        вӑтӑр     
40        хӗрӗх     
50        аллӑ     
60        утмӑл     
70        ҫитмӗл     
80        сакӑр вуннӑ  (сакӑр вунӑ)     
90        тӑхӑр вуннӑ  (тӑхӑр вунӑ)     
100      ҫӗр
1000   пин

 

LE TEMPS

 

LA DIVISION DU TEMPS

matin   ир
midi   кӑнтӑрла
soir   каҫ
nuit   ҫӗр, ҫӗрле

jour   кун
semaine   эрне
mois   уйӑх
année   ҫул

minute   минут
heure   сехет

hier   ӗнер
aujourd'hui   паян
demain   ыран

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   тунти кун
mardi   ытлари кун
mercredi   юн кун
jeudi   кӗҫнерни кун
vendredi   эрне кун
samedi   шӑмат кун
dimanche   вырсарни кун

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   январь, (кӑрлач)
février   февраль, (кӗҫӗн кӑрлач)
mars   март, (пуш уйӑхӗ)
avril   апрель, (ака уйӑхӗ)
mai   май, (ҫу уйӑхӗ)
juin   июнь, (ҫӗртме уйӑхӗ)
juillet   июль, (утӑ уйӑхӗ)
août   август, (ҫурла уйӑхӗ)  
septembre   сентябрь, (авӑн уйӑхӗ)
octobre   октябрь, (юпа уйӑхӗ)
novembre   ноябрь, (чӳк уйӑхӗ)
décembre   декабрь, (раштав)

Remarque:  Le tchouvache utilise aussi bien les noms locaux que les noms russes pour désigner les mois de l'année.

 

LE CORPS HUMAIN

 

artère  артери
barbe  сухал
bouche  ҫӑвар
bras  алӑ
cerveau  миме
cheveu  ҫӳҫ
cheville  пакӑлчак, ура сыппи
cil  куҫ тӗкӗ
coeur  чӗре
colonne vertébrale  ҫурӑм шӑмми       
corps  ӳт, ӳт-пӳ
côte  аяк пӗрчи
cou  мӑй
coude  чавса
crâne  пуҫ купташки
cuisse  пӗҫӗ
dent  шӑл
doigt  пӳрне
dos  ҫурӑм
épaule  хулпуҫҫи
estomac  хырӑмлӑх
fesse  купарча
foie  пӗвер
front  ҫамка                       
genou  чӗркуҫҫи
gorge  пыр
hanche  пӗҫӗ
intestin  пыршӑ                 
jambe  ура
joue  пит ҫӑмарти
langue  чӗлхе                           
larme  куҫҫуль
lèvre  тута
mâchoire  янах
main  алӑ
menton  янах
moustache  мӑйӑх
muscle  мускул
narine  сӑмса шӑтӑкӗ
nerf  нерв
nez  сӑмсa
nombril  кӑвапа
nuque  ӗнсе                   
oeil  куҫ                                                  
ongle  чӗрне
oreille  хӑлха
orteil  пӳрне
os  шӑмӑ
paupière  куҫ хупанки
peau  тир
pied  ура
poignet  алӑ сыппи
poing  чышкӑ
poitrine  кӑкӑр
pouce  пуҫ пӳрне                         
pouls  юн таппи
poumon  ӳпке                   
rein  пӳре
ride  пӗркеленчӗк
salive  сӗлеке
sang  юн
sein  чӗчӗ
sourcil  куҫ харши
squelette  скелет
sueur  тар
talon  кӗле              
tête  пуҫ
veine  вена
ventre  хырӑм    
visage  пит

 

 

LES ANIMAUX

 

animal   чӗр чун, выльӑх
abeille   пыл хурчӗ, вӗлле хурчӗ
agneau   путек
aigle   ӑмӑрт кайӑк
âne   ашак
araignée   эрешмен
autruche   страус
baleine   кит
canard   кӑвакал
cerf   пӑлан
chameau   тӗве
chat   кушак
cheval   лаша
chèvre   качака
chien   йытӑ
cochon   сысна
coq   автан
crabe   краб
crapaud   ҫӗр шапи
crocodile   крокодил
dauphin   дельфин
écureuil   пакша
éléphant   слон
escargot   шуй
fourmi   кӑткӑ
girafe   жираф
gorille   горилла
grenouille   шапа
guêpe   сӑпса
hérisson   чӗрӗп
hibou   тӑмана
hippopotame   бегемот
hirondelle   чӗкеҫ
insecte   хурт-кӑпшанкӑ
kangourou   кенгуру
lapin   кролик
léopard   леопард
lézard   калта
libellule   йӗп вӑрри
lièvre   мулкач, куян
lion   арӑслан
loup   кашкӑр
mouche   шӑна
moustique   вӑрӑм туна
mouton   сурӑх
oie   хур
oiseau   кайӑк, вӗҫен кайӑк
ours   упа
panthère   пантера
papillon   лӗпӗш
perroquet   попугай
phoque   тюлень
pigeon   кӑвакарчӑн
poisson   пулӑ
poule   чӑхӑ, чӑх
puce   пӑрҫа
rat   йӗке хӳре
renard   тилӗ
requin   акула
rhinocéros   носорог
sangsue   сӗлӗх
sauterelle   шӑрчӑк
serpent   ҫӗлен
singe   упӑте
souris   шӑши
taupe   каюра
taureau   вӑкӑр
tigre   тигр
tortue   тимӗр шапа
vache   ӗне
veau   пӑру
zèbre   зебра

 

 

LA TERRE ET LE MONDE

 

LA NATURE

air   сывлӑш
arbre   йывӑҫ
argent   кӗмӗл
bois   йывӑҫ
branche   турат
brouillard   тӗтре
chaleur   ӑшӑ
ciel   пӗлӗт, тӳпе
côte   ҫыран
couleur   тӗс
désert   пуш хир
eau   шыв
éclair   ҫиҫӗм
étoile   ҫӑлтӑр
fer   тимӗр
feu   вут
feuille   ҫулҫӑ
fleur   чечек
fleuve   юхан шыв
forêt   вӑрман
froid   сивӗ
fumée   тӗтӗм
glace   пӑр
herbe   курӑк
île   утрав
inondation   шыв илни
lac   кӳлӗ
lumière   ҫутӑ
lune   уйӑх
mer   тинӗс
monde   тӗнче
montagne   сӑрт, ту
neige   юр
nuage   пӗлӗт
ombre   сулхӑн
or   ылтӑн
papier   хут
pierre   чул
plante   ӳсен-тӑран
pluie   ҫумӑр
poussière   тусан
racine   тымар
rocher   чул ту
sable   хӑйӑр
soleil   хӗвел
tempête   тӑвӑл
Terre   Ҫӗр
terre   тӑпра, ҫӗр
vent   ҫил
verre   кӗленче

 

 

LES COULEURS

blanc   шурӑ
bleu   кӑвак
jaune   сарӑ
noir   хура
rouge   хӗрлӗ
vert   симӗс

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   ҫурҫӗр
sud   кӑнтӑр
est   хӗвелтухӑҫ
ouest   хӗвеланӑҫ

 

LES SAISONS

printemps   ҫур, ҫуркунне
été   ҫу, ҫулла
automne   кӗр, кӗркунне
hiver   хӗл, хӗлле