• KET

    ОСТЫГАННА ӃА՚

     

    Parlé dans le district de Krasnoïarsk, le long du bassin de la rivière Ienisseï, en Sibérie (Fédération de Russie), le ket, anciennement nommé ostyak du Ienisseï, est le dernier membre d'un ancien groupe de langues et constitue donc une place à part au sein des autres langues paléo-sibériennes, elles-mêmes subdivisées en quatre familles indépendantes les unes des autres. Menacée de disparition, cette langue ne subsiste que sous la forme de trois dialectes (ket du nord, ket du centre et ket du sud) sans aucune norme standard. La moitié seulement de cette population parle le ket car le russe est parfaitement compris de tous. Depuis les années 80, un nouvel alphabet cyrillique a vu le jour ainsi que quelques publications à partir du dialecte ket du sud enseigné dans les petites classes. Les emprunts aux langues samoyèdes, puis récemment au russe ont permis à la langue de s'enrichir, mais sa survie est plus que précaire.


    L'alphabet ket est le suivant:

    А   Б   В   Г   Ҕ   Д   Е   Ё   Ж   З   И   Й

    К   Ӄ   Л   М  Н   Ӈ   О   Ө  П   Р   С   Т

    У   Ф   Х   Ц   Ч  Ш   Щ   Ъ  Ә  Ы   Ь   ՚  

    Э   Ю   Я

     

    COMPTER EN KET

    Le système numéral est particulier en ce sens que les nombres 8 et 9 se traduisent respectivement par 10-2 et 10-1 et les nombres 70, 80 et 90 se disent 100-30, 100-20 et 100-10. Quant au nombre 1000, il est emprunté au russe.

     

    1          ӄусь, ӄо՚ к
    2          ын
    3          доӈ
    4          сик
    5          ӄак
    6          а
    7          о՚ н , о՚ нь
    8          ынам бәньсяӈ ӄөсь   (10-2)
    9          ӄусям бәньсяӈ ӄөсь   (10-1)
    10        ӄө


    11         ӄусям ъгам ӄөсь   (1+10)   
    12         ыням ъгам ӄөсь
    13         доӈам ъгам ӄөсь
    14         сигам ъгам ӄөсь
    15         ӄагам ъгам ӄөсь
    16         агам ъгам ӄөсь
    17         доӈам бәньсяӈ эксь   (20-3)
    18         ынам бәньсяӈ эксь   (20-2)
    19         ӄусям бәньсяӈ эксь   (20-1)

     
    20        э՚ к
    21         ӄусям ъгам э՚ к   (1+20)
    22        ыням ъгам э՚ к
    27        доӈам бәньсяӈ доӈась   (30-3)
    28        ыням бәньсяӈ доӈась   (30-2)   
    29        ӄусям бәньсяӈ доӈась   (30-1)
    30        доӈась
    40        сёльсь
    50        ӄолепкись   (moitié de 100)
    60        а көсь   (6x10)
    70        доӈась бәньсяӈ ки՚   (100-30)
    80        эксь бәньсяӈ ки՚   (100-20)
    90        ӄөсь бәньсяӈ ки՚   (100-10)
    100      ки՚
    1000   тысся

     

     

    LE TEMPS

     

    LA DIVISION DU TEMPS

    matin   ӄоноксь
    midi   суран
    soir   бись
    nuit   си

    jour   и՚
    semaine   недля, нээля
    mois   ӄип
    année   сыы


    heure   сас

    hier   ӄоресь
    aujourd'hui   енӄоӈ
    demain   аноксь

     


    LES JOURS DE LA SEMAINE

    lundi   нээля ӄарига и՚
    mardi   дынамась и՚
    mercredi   доӈамась и՚
    jeudi   сигамась и՚
    vendredi   ӄагамась и՚
    samedi   дагамась и՚, суббота
    dimanche   донамась и՚, нээля и՚

     

     

    LES MOIS DE L'ANNEE

    janvier   январьӄип
    février   февральӄип
    mars   мартӄип
    avril   апрельӄип
    mai   майӄип
    juin   июньӄип
    juillet   июльӄип
    août   августӄип
    septembre   сентябрьӄип
    octobre   октябрьӄип
    novembre   ноябрьӄип
    décembre   декабрьӄип

     

    Remarque:  Les noms des jours de la semaine sont construits à partir des nombres ordinaux bien que l'influence russe se fait sentir dans certains d'entre eux. Concernant les mois de l'année, les noms russes figurent au côté des noms locaux.

     

     

    LE CORPS HUMAIN

    artère   сюляӈ
    barbe   куль, кулюп
    bouche   ӄө
    bras   ляӈат, хъӈн, ыль
    cerveau   до՚ ӈ
    cheveu   тәӈ
    cil   десьт ӄарь
    coeur   хуу, ху
    corps   китпель
    côte   улет
    cou   кәӄт, кәӄтэ
    coude   ульгераӈ
    crâne   доӈоль
    dent   ит
    doigt   тъ՚ ӄ
    dos   ӄоват
    épaule   дап, кентибуль
    estomac   сенян
    foie   сеӈ
    front   бат, баттат
    genou   батпуляӈ, батаӈ
    gorge   кълет
    jambe   буль, ки՚ сь
    joue   ӄолет
    langue   ей
    larme   десьтуляӈ
    lèvre   лёняӈ
    mâchoire   хигат, иттас
    main   ляӈат, хъӈн, ыль
    menton   хигат
    nez   олан, олын
    nuque   сюкколь
    oeil   дэсь
    ongle   инеӈ
    oreille   огдэ
    orteil   тъ՚ ӄ
    os   а՚ т
    pied   буль, ки՚ сь
    poing   коҕ
    poitrine   тьга
    pouce   ӄъъль
    sang   сюль
    sein   ма՚ м
    sourcil   дасьтэриӈ
    tête   къе, къйга
    ventre   хый, хъля
    visage   бат, баттат

     

     

    LE MONDE DE LA NATURE

     

    LES ANIMAUX

    animal   ассель
    abeille   бысьт
    aigle   ди՚
    araignée   элым, олаӈгас
    canard   бъ՚ н
    cerf   сель
    cheval   көнь
    chien   тип
    cochon   миня
    crocodile   ӄөттель, ӄуттель
    écureuil   са՚ ӄ
    escargot   уран
    fourmi   ӄәнт
    grenouille   ъ՚ ль
    guêpe   бысьт
    hirondelle   бииль, биильт
    insecte   лямтол
    lézard   тульн
    libellule   дәнт
    lièvre   бе՚ сь
    loup   ӄыт
    mouche   ӄаймукь, ӄайӈуӄ
    moustique   сюй
    mouton   опся
    oie   тем
    oiseau   кеӈассель
    ours   ӄой
    papillon   ӄумлей, ӄумылей
    poisson   ись, ульд ись
    rat   аут
    renard   къън, къҕын
    sauterelle   даансёлейсь
    serpent   тиг, тих
    souris   ут, бөӈлись
    taupe   уя, баӈуя
    taureau   ыксь
    vache   ку՚ сь
    veau   куйгит

     


    LA NATURE

    air   и
    arbre   өксь
    argent   серебра
    bois   өксь
    branche   әҕ
    brouillard   улий
    chaleur   усям
    ciel   есь
    côte   ӄатөп, ульбаӈт
    eau   уль
    éclair   эккиньна бо՚ к
    étoile   ӄог, ӄо՚
    fer   е
    feu   бо՚ к
    feuille   ъъ
    fleur   аӄта ъъӈ
    fleuve   сесь
    forêt   лес, ле՚ с, табаӈ
    fumée   ду՚
    glace   ӄө
    herbe   даан, даань
    île   ей
    inondation   ӄяуль
    lac   дэ՚
    lumière   иҕат (du soleil), бо՚ к (du feu)
    lune   ӄип
    monde   ильбаӈ, кънбаӈ
    montagne   ӄа՚ й
    neige   тик
    nuage   асьпуль, эсӄай, есьӄай, эссай
    ombre   ульбей , ульвей
    or   солта
    papier   эсьля
    pierre   ты՚ сь
    pluie   улесь
    racine   тирь
    rocher   тъӈалоп, тъӈыл
    sable   хъняӈ, хънаӈ
    soleil   и
    tempête   ӄя бей
    terre   ба՚ ӈ
    vent   бей

     


    LES COULEURS

    blanc   тагым
    bleu   ???
    jaune   ӄъляйсь
    noir   тумсь
    rouge   сюлем
    vert   съньсь

     

     

    LES POINTS CARDINAUX

    nord   тыль
    sud   утаба՚ ӈ, утль
    est   тъӈбаӈӄолеп
    ouest   биссын, ульбаӈ

     

     

    LES SAISONS

    printemps   ырь, ырясь, ыресь
    été   силь, силесь
    automne   ӄогдесь, ӄогдь, ӄогди
    hiver   кәт, кътась

     

     

     


    Tags Tags : , , , , , , , , , , ,