INGOUCHE

ГӀАЛГӀАЙ МОТТ

 

 

L'ingouche est avec le russe la langue officielle de l'Ingouchie, une république autonome située dans le nord du Caucase russe. Proche du tchétchène avec lequel il forma une seule langue jusqu'en l'an 800, il existe actuellement deux variantes, celle de la montagne et celle des plaines. L'ingouche appartient au groupe nakh de la famille nakho-daghestanaise et emploie l'alphabet cyrillique, néanmoins peu adapté à la complexité des sons qui le composent. Actuellement, la langue est menacée par le russe qui joue un rôle prépondérant dans la vie quotidienne.

 

 

ALPHABET CYRILLIQUE INGOUCHE

 

А   АЬ   Б   В   Г   ГӀ   Д   Е   Ё   Ж  З  

И   Й   К   КХ   КЪ   КӀ   Л   М   Н   О 

ОЬ   П   ПӀ   Р   С   Т   ТӀ   У   УЬ   Ф  

Х   ХЬ   ХӀ   Ц   ЦӀ   Ч   ЧӀ   Ш   Щ  Ъ  

Ы   Ь   Э   Ю   ЮЬ   Я   ЯЬ   Ӏ

 

LES NOMBRES

Le système numéral de l'ingouche est de type vigésimal (base 20).

 

1          цаӏ
2          шиъ
3          кхоъ
4          диъ
5          пхиъ
6          ялх
7          ворхӏ
8          бархӏ
9          ийс
10        итт

 

11         цхьайттa
12        шийттa
13        кхойттa
14        дийттa
15        пхийттa
16        ялхайттa
17        вурийттa
18        барайттa
19        ткъеста

20       ткъо
21        ткъе цаӏ
30       ткъаь итт
31        ткъе цхьайтта
40       шовзткъа
41        шовзткъе цаӏ
50       шовзткъe итт
51        шовзткъе цхьайтта
60       кховзткъа
61        кховзткъе цаӏ
70       кховзткъе итт
71        кховзткъе цхьайтта
80       дезткъа
81        дезткъе цаӏ
90       дезткъе итт
91        дезткъе цхьайтта
100     бӏаь
1000  эзар

 

LE TEMPS

LA DIVISION DU TEMPS

matin   ӏуйре
midi   делкъаха
soir   сайре
nuit   бийса

jour   ди
semaine   кӏира
mois   бутт
année   шу

minute   минут
heure   сахьат

hier   селхан
aujourd'hui   тахан
demain   кхоана

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   оршот, оршотди
mardi   шинара
mercredi   кхаьра
jeudi   ера ди
vendredi   пӏаьраска
samedi   шоатта
dimanche   кӏиранди

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   январь
février   февраль
mars   март
avril   апрель
mai   май
juin   июнь
juillet   июль
août   август
septembre   сентябрь
octobre   октябрь
novembre   ноябрь
décembre   декабрь

Remarque:  Les noms des mois de l'année sont russes.

 

LE CORPS HUMAIN

artère  артери
barbe   мож
bouche   баге
bras   кулг, пхьарс
cerveau  хьоа
cheveu  чо, корта
cheville   хьакхинг
cil   бӏарга цӏацкъамаш                    
coeur   дог
colonne vertébrale  букъатӏехк
corps  дегӏ
côte  пӏенда
cou   фоарт, къамарг                        
coude  гола
crâne  тити
cuisse   гӏогӏ, ворув
dent   царг
doigt  пӏелг
dos  букъ
épaule   белаж
estomac   гийг
fesse   буx
foie  дийхк
front   хьажа
genou  го
gorge  къамарг
hanche  ха, ворув
intestin  шерг
jambe  ког
joue  басилг
langue   мотт                   
larme  бӏаргах доагӏа хий
lèvre  борд
mâchoire  мочхал
main   кулг, пхьарс
menton  чӏанг
moustache  мекхаш
muscle  маза бола дулх
narine  мераӏургаш
nerf  нерв
nez  мераж
nombril   цӏонг
nuque  пхьукӏоаг
oeil   бӏарг
ongle  мӏара
oreille  лерг
orteil   пӏелг
os   тӏехк
paupière  бӏарга ногӏар
peau  цӏока
pied   кога кӏийле
poignet   пхьарса юхь
poing   бий                 
poitrine  накха
pouce  нана-пӏелг
pouls  синпха, пульс                
poumon  пехкаш
rein  жим
ride  цӏока хобадалар           
salive   шод
sang  цӏий
sein  накха
sourcil   цӏацкъам
squelette  тӏехкий гом
sueur   хьоцар
talon   кӏоажув
tête   корта
veine   вена, миа                    
ventre  че, чийг, чураш
visage  юхь

 

LES ANIMAUX

animal   са доалла хӏама
abeille   нокхармоза
agneau   ӏаьхар
aigle   аьрзи
âne   вир
araignée   гизг
autruche   страус
baleine   кит
canard   боабашк
cerf   сай
chameau   маӏа инкал
chat   циск
cheval   говр
chèvre   газа
chien   жӏали
cochon   хьакха
coq   боргӏал
crabe   краб
crapaud   баьца пхьид
crocodile   сармак
dauphin   дельфин
écureuil   бӏарашдуарг
éléphant   пил
escargot   митал
fourmi   зунгат
girafe   жираф
gorille   горилла
grenouille   пхьид
guêpe   зӏокмоза
hérisson   зӏий
hibou   бов
hippopotame   бегемот
hirondelle   чӏагарг
insecte   садоалла хӏама
kangourou   кенгуру
lapin   кролик
léopard   леопард, цӏокъа лом
lézard   шолкъа, мелӏа
libellule   горидоадерг
lièvre   пхьагал
lion   лом
loup   борз
mouche   моза
moustique   зунгат
mouton   жий
oie   гӏаж
oiseau   оалхазар
ours   ча
panthère   пантера, цӏокъ
papillon   кӏормац
perroquet   попугай
phoque   тюлень
pigeon   кхокх
poisson   чкъаьра
poule   котам
puce   сагал
rat   цицхолг
renard   цогал, цогала цӏока
requin   акула
rhinocéros   носорог
sangsue   цӏиймерг, докхорг
sauterelle   баскилг
serpent   бӏехал
singe   маймал
souris   дахка
taupe   мукадахк
taureau   уст
tigre   цӏокъ
tortue   богапхьид
vache   етт
veau   ӏаса
zèbre   акха говр

 

LA TERRE ET LE MONDE

LA NATURE

air   фо
arbre   хи
argent   дотув
bois   дахча
branche   ткъовро
brouillard   дохк
chaleur   йӏовхал
ciel   сигале
côte   йист
couleur   бос
désert   яьсса аре
eau   хий
éclair   тӏоа, ди
étoile   седкъа
fer   аьшк
feu   цӏи
feuille   гӏа
fleur   зиза
fleuve   дода хий
forêt   хьу
froid   шелал
fumée   кӏург
glace   ша
herbe   буц
île   гӏайре
inondation   хий тӏадалар
lac   ӏам
lumière   сердал
lune   бутт
mer   форд
monde   дуне
montagne   лоам
neige   лоа
nuage   морх
ombre   ӏи
or   дошув
papier   каьхат
pierre   кхера
plante   баьцовгӏа
pluie   догӏа
poussière   дома
racine   овла
rocher   чхар, тарх
sable   гӏум
soleil   малх
tempête   дуӏа
Terre   Лаьтта
terre   лаьттан тӏератӏоа
vent   мух
verre   кизга

 

LES COULEURS

blanc   кӏай
bleu   сийна
jaune   ӏажагӏа
noir   ӏаьржа
rouge   цӏе
vert   баьццара

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   къулбаседе, гӏибухе
sud   къулбехье
est   малхбоалехье
ouest   малхбузехье

 

LES SAISONS

printemps   бӏаьсти
été   ахка
automne   гуйра
hiver   ӏа