EVENKI

ЭВЭДЫ

 

 

L'evenki, à ne pas confondre avec l'even, est la plus importante langue toungouse de la famille altaïque parlée en Chine, en Mongolie et en Russie dans l'ancien district autonome des Evenks (Evenkie) remplacé depuis par le kraï de Krasnoïarsk, en Sibérie. En Russie, l'evenki possède au moins 14 dialectes et s'écrit avec l'alphabet cyrillique alors qu'il utilise en Chine l'écriture latine et l'écriture mongole à titre expérimental. Bien qu'enseignée dans les écoles maternelles et primaires, la langue est menacée d'extinction. La présence du russe se fait nettement sentir dans le vocabulaire pour s'adapter au monde moderne.

 

 

ALPHABET CYRILLIQUE EVENKI

 

А   Б   В   Г   Д   Е   Ё   Ж   З   И   Й   К

Л   М   Н   Ӈ   О   П   Р   С   Т   У   Ф  Х  

Ц   Ч   Ш   Щ   Ъ   Ы   Ь   Э   Ю   Я

 

NB:  En raison de problèmes techniques, le diacritique macron situé sur les lettres a, e, и, o, у, ы, э, ю, et я est décalé par rapport à la graphie d'origine.

 

LES NOMBRES

Le système numéral est décimal avec l'emprunt au russe pour le nombre 1000.

1           умӯн
2           дю̄р
3           илан
4           дыгин
5           тунӈа
6           нюӈун
7           надан
8           дяпкун
9           егӣн
10         дя̄н

11          дя̄н умӯн
12         дя̄н дю̄р
13         дя̄н илан
14         дя̄н дыгин
15         дя̄н тунӈа
16         дя̄н нюӈун
17         дя̄н надан
18         дя̄н дяпкун
19         дя̄н егӣн    

20        дю̄р дя̄р
21         дю̄р дя̄р умӯн
30        илан дя̄р
40        дыгин дя̄р
50        тунӈа дя̄р
60        нюӈун дя̄р
70        надан дя̄р
80        дяпкун дя̄р
90        егӣн дя̄р
100      нямāдӣ
1000   тысяча

 

LE TEMPS

LA DIVISION DU TEMPS

matin   тымāнӣ
midi   тырганӣ дулинин, тыргакāкӯн
soir   долболтоно
nuit   долбонӣ

jour   тырганӣ
semaine   надалла, неделя
mois   бēга
année   анӈанӣ

minute   минута
heure   час

hier   тынӣвэ
aujourd'hui   эсӣ, эсӣ тырга
demain   тэгэмӣ, тымāтнэ

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   понедельник
mardi   вторник
mercredi   среда
jeudi   четверг
vendredi   пятница
samedi   суббота
dimanche   воскресенье

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   январь
février   февраль
mars   март
avril   апрель
mai   май
juin   июнь
juillet   июль
août   август
septembre   сентябрь
octobre   октябрь
novembre   ноябрь
décembre   декабрь

Remarque:  Les noms des jours de la semaine et des mois de l'année sont russes.

 

 

LE CORPS HUMAIN 

 

artère  уӈикта, уникта
barbe  гургакта
bouche  амӈа
bras  ӈāлэ
cerveau  иргэ
cheveu   ню̄риктэ
cheville   аю̄, аю̄кāн
cil  саримикта
coeur   мēван
colonne vertébrale  нири, идирэ̄
corps  иллэ
côte  эвтылэ
cou  никимна
coude  э̄рӯн, ӣчэ̄н
crâne  э̄ллэ, деллэ
cuisse   бōкан
dent  ӣктэ
doigt  умӯкэ̄чэ̄н
dos  согдонно
épaule   мӣрэ
estomac  уригдэ, хукитэ
foie  хакин
front   омкото, хэе, хоё                                  
genou   хэнӈэн
gorge   моӈон, нимӈэӈкӣ
hanche   бōкан, алас
intestin  силукта
jambe  халган
joue  анчāн
langue  чōлӣ
larme  инямукта
lèvre  хэдюн, хэмун
mâchoire  дег, ӣкэ̄н
main   ӈāлэ
menton   дег, ӣкэ̄н
moustache   гургакта
muscle   гуллука, муӈи
narine   сēлун
nerf  нерв
nez  оӈокто
nombril   чуӈурэ̄, уӈурэ̄
nuque   утумук
oeil   э̄са
ongle  осӣкта
oreille  сēн
orteil   умӯкэ̄чэ̄н
os   гирамна
paupière  саримикта, э̄сагда
peau  тыкикта
pied  халган
poignet   билэн
poing   колто
poitrine  хикэн
pouce  эӈкӣ
pouls  тэмиктэ, уӈикта, уникта
poumon  эвтэ
rein   босокто
ride  хоникā
salive   дяликса, тумин
sang   сэ̄ксэ
sein  укун
sourcil   саримикта
squelette  гирамнарикта
sueur  нēксэ, нēсэӈ
talon  ӈӣӈты
tête  дыл
veine  уӈикта, уникта
ventre  хукитэ, ур
visage  дэрэ

 

 

LES ANIMAUX

 

animal   бэйӈэ̄, бэю̄н
abeille   дювуктэ, дюгуктэ
agneau   бēруткāн
aigle   киран
araignée   атакӣ
autruche   страус
baleine   кит
canard   мӯдэгӣ, мӯдыгӣ, нӣкӣ
cerf   орон
chameau   верблюд, тэмэгэ̄н
chat   кошка
cheval   мурин
chèvre   каир, гивчэ̄н
chien   ӈинакин
cochon   свинья, сунюрин
coq   петух
crapaud   вēра
écureuil   улукӣ, кэрэмун
éléphant    слон
escargot   бадялакӣ тэпкун
fourmi   ӣриктэ̄
girafe   жираф
gorille   горилла
grenouille   бадялакӣ
guêpe   дювуктэ
hérisson   ёж
hibou   иӈтылгун, хумкэ̄
hirondelle   вēликā
insecte   кумикэ̄н
lapin   кролик
lézard   хисэлэ̄
libellule   гидалӯ, гидавкӣ, лиргавкӣ
lièvre   муннукāн, туксакӣ
lion   лев
loup   иргичӣ
mouche   дылкэ̄н, дылкэ̄кэ̄н
moustique   ӈанмакта
mouton   овца
oie   нюӈнякӣ
oiseau   дэги
ours   хомōты̄
papillon   лорукӣ, лэрукчэ̄н, лэрэкчэ̄н
perroquet   попугай
phoque   калим, кума
pigeon   диргивкӣ, туту
poisson   олло
poule   курица, тумиты̄
puce   болоска, булак
rat   сиӈэрэ̄кэ̄н
renard   сулакӣ
requin   акула
sangsue   куликāн
sauterelle   сивсикӯн
serpent   кулӣн
singe   обезьяна
souris   сиӈэрэ̄кэ̄н
taupe   матаӈа, матагā, пеӈаты̄
taureau   ōгус
tigre   тигр
tortue   черепаха
vache   корова, мачалэ̄
veau   эӈнэкэ̄н

 

 

LA TERRE ET LE MONDE

 

LA NATURE

air   воздух
arbre   мō
argent   мэӈун
bois   мō
branche   гара
brouillard   тамнакса
chaleur   няма, нямапчу
ciel   няӈня
côte   дяпка
couleur   цвет
désert   пустыня
eau   мӯ
éclair   хōсни, хōсин
étoile   осикта
fer   сэлэ
feu   того
feuille   авданна
fleur   цветок, чукты
fleuve   бира
forêt   мōса, ды̄лэ̄, агӣ
froid   иӈин, доӈото
fumée   саӈнян
glace   дюкэ
herbe   чӯка
île   бур
inondation   мӯдэ̄н
lac   āмут
lumière   ӈэ̄рӣ, гарпа
lune   бēга
mer   лāму, море
monde   дуннэ, буга
montagne   урэ
neige   сиӈилгэн
nuage   тӯксу
ombre   ханян, симӈун
or   алта
papier   бумага
pierre   хӣсэ, дёло
plante   растение
pluie   тыгдэ, удун
poussière   нāмнэ
racine   ӈӣӈтэ
rocher   хēкса, кадар
sable   иӈā
soleil   дылачā
tempête   суги, хигин
Terre   Дуннэ
terre   тукала, дуннэ
vent   эдын
verre   стекло

 

 

LES COULEURS

blanc   багдама
bleu   чӯтӯма
jaune   сиӈама
noir   коӈномо
rouge   хулама
vert   чулама

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   север
sud   юг
est   восток
ouest   запад

 

LES SAISONS

printemps   неӈненӣ
été   дюганӣ
automne   болонӣ
hiver   тугэнӣ