TATAR

ТАТАРЧА 

 

 

Le tatar, ou tatar de Kazan pour le différencier du tatar de Crimée, est une langue turque de la famille altaïque parlée officiellement dans la république du Tatarstan, république située sur le bassin de la Volga, au coeur de la Fédération de Russie. Cette langue est composée de trois groupes de dialectes principaux (michar, sibérien et kazan) et s'écrit avec l'alphabet cyrillique malgré des tentatives d'employer l'écriture latine en 2001 que les autorités fédérales ont refusée arguant du fait que l'alphabet cyrillique est l'unique écriture valable sur tout le territoire de la Russie.

 

 

ALPHABET CYRILLIQUE TATAR

 

А   Ә   Б   В   Г   Д   Е   Ё   Ж   Җ

З   И   Й   К   Л   М   Н   Ң   О   Ө  

П   Р   С   Т   У   Ү   Ф   Х  Һ  Ц  Ч

Ш   Щ   Ъ   Ы   Ь   Э   Ю   Я

 

 

LES NOMBRES

Le système numéral est décimal.

1           бер
2           ике        
3           өч
4           дүрт
5           биш
6           алты
7           җиде
8           сигез
9           тугыз
10         ун

11          унбер
12          унике
13          унөч
14          ундүрт
15          унбиш
16          уналты
17          унҗиде
18          унсигез
19          унтугыз

20         егерме
21          егерме бер
30         утыз
40         кырык
50         илле
60         алтмыш
70         җитмеш
80         сиксән
90         туксан
100       йөз
1000    мең

 

 

LE TEMPS

 

LA DIVISION DU TEMPS

matin   иртә
midi   төш вакыты, көн уртасы
soir   кич
nuit   төн

jour   көн
semaine   атна
mois   ай
année   ел

minute   минут
heure   сәгать

hier   кичә
aujourd'hui   бүген
demain   иртәгә

 

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   дүшәмбе
mardi   сишәмбе
mercredi   чәршәмбе
jeudi   пәнҗешәмбе
vendredi   җомга
samedi   шимбә
dimanche   якшәмбе

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   гыйнвар
février   февраль
mars   март
avril   апрель
mai   май
juin   июнь
juillet   июль
août   август
septembre   сентябрь
octobre   октябрь
novembre   ноябрь
décembre   декабрь

Remarque:  Les noms des mois de l'année sont russes à l'exception de janvier qui a subi une modification phonétique.

 

LE CORPS HUMAIN

artère  артерия
barbe  сакал
bouche  авыз
bras  кул
cerveau  ми
cheveu  чәч
cheville  тубык сөяге
cil  керфек
coeur  йөрәк
colonne vertébrale  умырткалык
corps  тән
côte  кабырга
cou  муен
coude  терсәк
crâne  баш сөяге
cuisse  бот
dent  теш
doigt  бармак
dos  арка
épaule  иңбаш
estomac  ашказаны
fesse  арт сан
foie  бавыр                                   
front  маңгай                              
genou  тез
gorge  бугаз
hanche  бот
intestin  эчәк
jambe  аяк
joue  яңак
langue  тел           
larme  яшь, күз яше
lèvre  ирен
mâchoire  казналык
main  кул
menton  ияк
moustache  мыек
muscle  мускул
narine  борын тишеге
nerf  нерв
nez  борын
nombril  кендек
nuque  җилкә
oeil  күз
ongle  тырнак
oreille  колак
orteil  бармак
os  сөяк
paupière  күз кабагы
peau  тире
pied  аяк
poignet  беләзек сөяге
poing  йодрык                        
poitrine  күкрәк түш
pouce  баш бармак
pouls  пульс
poumon  үпкә
rein  бөер
ride  җыерчык
salive  селәгәй
sang  кан                  
sein  имчәк                                           
sourcil  каш
squelette  скелет
sueur  тир
talon  үкчә                          
tête  баш
veine  вена
ventre  эч
visage  бит

 

LES ANIMAUX

animal   хайван
abeille   умарта корты, бал корты
agneau   бәрән, бәти
aigle   бөркет, каракош
âne   ишәк
araignée   үрмәкүч
autruche   тәвә кошы
baleine   кит
canard   үрдәк
cerf   болан
chameau   дөя
chat   мәче
cheval   ат
chèvre   кәҗә
chien   эт
cochon   дуңгыз
coq   әтәч
crabe   краб, диңгез кысласы
crapaud   гөберле бака
crocodile   крокодил
dauphin   дельфин
écureuil   тиен
éléphant   фил
escargot   әкәм-төкәм, кучкар
fourmi   кырмыска
girafe   жираф
gorille   горилла
grenouille   бака
guêpe   шөпшә, сагызак
hérisson   керпе
hibou   ябалак
hippopotame   су үгезе (mâle), су сыеры (femelle)
hirondelle   карлыгач
insecte   бөҗәк
kangourou   көнгерә
lapin   йорт куяны
léopard   каплан, леопард
lézard   кәлтә
libellule   энә карагы
lièvre   куян
lion   арыслан
loup   бүре
mouche   чебен
moustique   озынборын
mouton   сарык
oie   каз
oiseau   кош
ours   аю
panthère   пантера, чуар каплан
papillon   күбәләк
perroquet   тутый кош, попугай
phoque   тюлень
pigeon   күгәрчен
poisson   балык
poule   тавык
puce   борча
rat   күсе
renard   төлке
requin   акула
rhinocéros   мөгезборын, кәркәдән
sangsue   сөлек
sauterelle   чикерткә, сикерткә
serpent   елан
singe   маймыл
souris   тычкан
taupe   сукыр тычкан
taureau   үгез
tigre   юлбарыс
tortue   ташбака
vache   сыер 
veau   бозау
zèbre   зебра 

 

LA TERRE ET LE MONDE

 

LA NATURE

air   һава
arbre   агач
argent   көмеш
bois   агач
branche   ботак
brouillard   томан
chaleur   җылылык
ciel   күк
côte   яр
couleur   төс
désert   чүл
eau   су
éclair   яшен
étoile   йолдыз
fer   тимер
feu   ут
feuille   яфрак
fleur   чәчәк
fleuve   елга
forêt   урман
froid   суык
fumée   төтен
glace   боз
herbe   үлән
île   утрау
inondation   ташкын
lac   күл
lumière   ятылык
lune   ай
mer   диңгез
monde   дөнья
montagne   тау
neige   кар
nuage   болыт
ombre   күләгә
or   алтын
papier   кәгазь
pierre   таш
plante   үсемлек
pluie   яңгыр
poussière   тузан
racine   тамыр
rocher   кыя
sable   ком
soleil   кояш
tempête   давыл, буран
Terre   Җир
terre   туфрак
vent   җил
verre   пыяла

 

LES COULEURS

blanc   ак
bleu   зәңгәр
jaune   сары
noir   кара
rouge   кызыл
vert   яшел

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   төньяк
sud   көньяк
est   көнчыгыш
ouest   көнбатыш

 

LES SAISONS

printemps   яз
été   җәй
automne   көз
hiver   кыш