NENETS

НЕНЭЦЯ՚  ВАДА

 

 

Depuis plus d'un millénaire, le peuple nenets est installé dans le nord-ouest de la Sibérie sur un vaste territoire qui s'étend principalement dans le district autonome de Iamalo-Nénétsie (Iamalie), dépendant de l'oblast de Tioumen, et dans le district autonome de Nénétsie (oblast d'Arkhangelsk). Anciennement nommée yourak, cette langue appartient à la branche septentrionale du groupe samoyède de la famille ouralienne. Il existe deux variantes, le nenets de la toundra, le plus parlé avec quatre dialectes principaux (Kanin, Bolshayazemlya, Jamal et Yénisséi), et le nenets des forêts (нешаӈ вата), ce dernier disposant d'un
alphabet cyrillique identique au précédent depuis les années 90. Après une russification intensive durant la période soviétique qui fit disparaître cette langue pour une génération de la population, sa réapparition fut par la suite amorcée pour qu'elle puisse être sauvegardée.

 

ALPHABET CYRILLIQUE NENETS

А   Б   В   Г   Д   Е   Ё   Ж   З   И   Й   К   Л

М   Н   Ӈ   О   П   Р   С   Т   У   Ф   Х   Ц   Ч

Ш   Щ   Ъ   Ы   Ь   Э   Ю   Я   ՚   ˮ

 

 

LES NOMBRES

Le système numéral du nenets est de type décimal.

 

1           ӈобˮ, ӈопой
2           сидя
3           няхарˮ
4           тет
5           самляӈг
6           матˮ
7           сиˮив
8           сидндет
9           хасуюˮ, (хасаваюˮ)
10         юˮ

11          ӈобˮ яӈгня
12         сидя яӈгня
13         няхарˮ яӈгня
14         тет яӈгня
15         самляӈг яӈгня
16         матˮ яӈгня
17         сиˮив яӈгня
18         сидндет яӈгня
19         хасуюˮ (хасаваюˮ) яӈгня

20        сидя юˮ
21         сидя юˮ ӈобˮ (ӈопой)
30        няхарˮ юˮ
40        тет юˮ
50        самляӈг юˮ
60        матˮ юˮ
70        сиˮив юˮ
80        сидндет юˮ
90        хасуюрˮ,  (хасаваюрˮ)
100      юрˮ
100      ёнарˮ

 

 

LE TEMPS

LA DIVISION DU TEMPS

matin   хувы
midi   яля՚ ерˮ
soir   пэвсюмбы
nuit   пи

jour   яля
semaine   сиˮив, неделя
mois   ирий
année   по

minute   минут
heure   час

hier   теняна, тей яля՚
aujourd'hui   тюку яля՚
demain   тебта՚, хуняна

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   понедельник
mardi   вторник
mercredi   среда
jeudi   четверг
vendredi   пятница
samedi   суббота
dimanche   воскресенье

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   январь
février   февраль
mars   март
avril   апрель
mai   май
juin   июнь
juillet   июль
août   август
septembre   сентябрь
octobre   октябрь
novembre   ноябрь
décembre   декабрь

Remarque:  Les noms des jours de la semaine et des mois de l'année sont empruntés au russe.

 

LE CORPS HUMAIN

artère  вэя՚ паӈг
barbe  муноць՚
bouche  ня՚, ня՚ си
bras  ӈуда
cerveau  ӈэвэй
cheveu  ӈэбт
cheville  ӈэ՚ сэхэрˮ (ӈэнзэхэрˮ)               
cil  сэв՚ тарˮ     
coeur  сей
colonne vertébrale  лэды             
corps  ӈая
côte  хэвды
cou  ик
coude  няльцик, салик
crâne  ӈэвэйць՚, ӈэва՚ лы
cuisse  монзаӈг
dent  тибя
doigt  ӈуда՚ тарка (ӈудандарка)
dos  маха
épaule  марць
estomac  нянко        
fesse  монзаӈг
foie  мыд
front  пэя
genou  пулы
gorge  хуӈго
hanche  ей՚
intestin  едё
jambe  ӈэ
joue  пайды, паду
langue  нямю
larme  хаял, сэв՚ иˮ
lèvre  ня՚ вар
mâchoire  няӈу
main  ӈуда
menton  няӈу՚ мал
moustache  пыя՚ ӈылы муноць՚
muscle  тяӈгад
narine  пыя՚ си
nez  пыя
nombril  сю՚
nuque  павэ(й)
oeil  сэв
ongle  хада
oreille  ха
orteil  ӈэ՚ тарка  (ӈэндарка)
os  лы
paupière  сэв՚ вар
peau  ӈая
pied  ӈэ
poignet  ӈуда՚ сэхэрˮ
poing  тыра
poitrine  лэмбара
pouce  пикця
poumon  тивакˮ
rein  суик
ride  тынарˮ                       
salive  ня՚ иˮ
sang  хэм՚, вэя
sein  ӈамя
sourcil  нирць՚
squelette  лэды
sueur  нёхо
talon  еняд
tête  ӈэва
veine  вэя՚ паӈг
ventre  тив, нянко
visage  сяˮ

 

LES ANIMAUX

animal   иленя ӈамгэ
agneau   ас՚ нюкця, ӈовця՚ нюкця
aigle   лимбя
araignée   лярцо, нибиця
baleine   халэ՚ (н)
canard   нябы
cerf   ты (domestique), илебць՚ (н) (sauvage)
chat   хоска
cheval   ӈэбтеˮэ, юно, пя՚ са
chien   вэ՚ (н), вэнеко
cochon   парась՚ (н)
coq   харад՚ хоркы
crabe   лы халцо
écureuil   таряв, таряха
fourmi   сисо
grenouille   тямдэˮ(д)
guêpe   хэб
hibou   ханебцё
hirondelle   сяд՚  лэˮморˮ
insecte   маирта, я՚ сармик
lézard   танз
libellule   харё՚ мяӈг
lièvre   тэваси, нявако
loup   сармик
mouche   тохондабцо (grosse), ӈэрмондабцо, туху (petite)
moustique   неняӈг
mouton   ӈовця
oie   ябто
oiseau   тиртя
ours   варк
papillon   ламбарё, лабарё, ламбро
phoque   яв՚ сармик
poisson   халя
poule   харад՚ хоркы՚ сибяко
puce   луху, санарта панзеˮэ
renard   тёня
requin   лы халя, ямгана иленя сюдбя халя
sauterelle   ям՚ хабтабада
singe   ӈая тарˮ
souris   пися
taupe   сэвсяда пися, я՚ ӈылы пися
taureau   корова хабт
vache   корова
veau   корова՚ сую

 

 

LA TERRE ET LE MONDE

LA NATURE

air   индˮ
arbre   пя
argent   ненэй
bois   пя
branche   пя՚ тарка
brouillard   синё
chaleur   иба
ciel   нум՚
côte   вар
couleur   хобанорˮ
désert   пустыня
eau   иˮ
éclair   хэхэ՚ ту
étoile   нумгы
fer   еся
feu   ту
feuille   вэба
fleur   ӈамдэд՚ ӈэва
fleuve   ям՚, яха (rivière)
forêt   пэдара
froid   тецьда
fumée   якэ
glace   cэрˮ
herbe   ӈамдэˮ
île   ӈо
inondation   саво
lac   то
lumière   яля
lune   ирий
mer   ям՚
monde   я՚ тир
montagne   хой
neige   сыра
nuage   тир
ombre   тид
or   солот, золото
papier   падарˮ
pierre   пэ
plante   вадёдана, вадёданна ӈамдэˮ
pluie   сарё
poussière   хамболˮ
racine   вано, паха՚, паӈг
rocher   тальбя
sable   таб
soleil   хаерˮ
tempête   сата мерця
Terre   я
terre   я
vent   мерця
verre   пэ

 

 

LES COULEURS

blanc   сэрˮ, сэрако
bleu   сюнраха
jaune   тасехэй
noir   париденя
rouge   няръяна
vert   ӈамдэˮ лаха

 

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   ӈэрм
sud   иба я
est   восток, яля՚ тарпˮ
ouest   запад, яля՚ падь՚ мин

 

 

LES SAISONS

printemps   нара, юнуй
été   та՚
automne   ӈэрё
hiver   сыв