MARI

МАРЛА 

 

Située au nord de la Volga, la république autonome des Maris ou Mari El appartient à la Fédération de Russie. Les deux langues officielles sont le russe et le mari, la seconde faisant partie de la branche finno-ougrienne de la famille ouralienne. Anciennement connue sous le nom de tchérémisse, cette langue est constituée de quatre dialectes réunis sous la forme de deux variétés, l'une occidentale ou mari des montagnes, et l'autre orientale ou mari des prairies, la plus utilisée et qui fait l'objet du présent article. L'influence du tatar et du russe est particulièrement présente dans le mari oriental, lequel s'écrit comme l'autre variante avec l'alphabet cyrillique.

 

ALPHABET CYRILLIQUE MARI

А   Б   В   Г   Д   Е   Ё   Ж   З   И 

Й   К   Л   М   Н   Ҥ   О   Ӧ   П  Р  

С   Т   У   Ӱ   Ф   Х   Ц   Ч   Ш   Щ 

Ъ   Ы   Ь   Э   Ю   Я

 

LES NOMBRES

Le système numéral est décimal, mais deux formes de nombres coexistent, la forme longue lorsque ceux-ci sont utilisés seuls, et la forme courte (précisée entre
parenthèses) lorsqu'ils sont suivis de noms.

1            икте, (ик)
2           кокыт, (кок)
3           кумыт, (кум)
4           нылыт, (ныл)
5           визыт, (вич)
6           кудыт, (куд)
7           шымыт, (шым)
8           кандаше, (кандаш)
9           индеше, (индеш)
10         лу

11         латикте, (латик)
12        латкокыт, (латкок)
13        латкумыт, (латкум)
14        латнылыт, (латныл)
15        латвизыт, (латвич)
16        латкудыт, (латкуд)
17        латшымыт, (латшым)
18        латкандаше, (латкандаш)
19        латиндеше, (латиндеш)

20       коло
21        коло икте, (коло ик)
30       кумло
40       нылле
50       витле
60       кудло
70       шымле
80       кандашле
90       индешле
100     шӱдӧ
1000  тӱжем

 

LE TEMPS

LA DIVISION DU TEMPS

matin   эр
midi   кечывал
soir   кас
nuit   йӱд

jour   кече
semaine   арня
mois   тылзе
année   ий

minute   минут
heure   шагат

hier   теҥгече
aujourd'hui   таче
demain   эрла

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   шочмо
mardi   кушкыжмо
mercredi   вӱргече
jeudi   изарня
vendredi   кугарня
samedi   шуматкече
dimanche   рушарня

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   шорыкйол
février   пургыж
mars   ӱярня
avril   вӱдшор
mai   ага
juin   пеледыш
juillet   сӱрем
août   сорла
septembre   идым
octobre   шыжа
novembre   кылме
décembre   теле

 

LE CORPS HUMAIN

artère  вӱргорно
barbe  пондаш
bouche  умша
bras  кид
cerveau  вем, вуйторык
cheveu  ӱп
cheville  шакляка
cil  шинчакомдыш пун
coeur  шӱм
colonne vertébrale  тупрӱдӧ
corps  кап-кыл
côte  ӧрдыжлу
cou  шӱй
coude  кынервуй
crâne  вуйкорка
cuisse  эрде
dent  пӱй
doigt  парня
dos  туп
épaule  ваче
estomac  пагар
fesse  коварче
foie  мокш
front  саҥга
genou  пулвуй
gorge  логар
hanche  эрде
intestin  шоло
jambe  йол
joue  шӱргӧ
langue  йылме
larme  шинчавӱд
lèvre  тӱрвӧ
mâchoire  оҥылашпу
main  кид
menton  оҥылаш
moustache  ӧрыш
muscle  чогашыл
narine  неррож
nerf  нерв
nez  нер
nombril  кылымде
nuque  шоягорем
oeil  шинча
ongle  кӱч
oreille  пылыш
orteil  парня
os  лу
paupière  шинчагомдыш
peau  коваште
pied  йол
poignet  кидвурго
poing  мушкындо
poitrine  оҥ
pouce  кугыварня
pouls  вӱршер, кидшер
poumon   шодо
rein  верге
ride  куптыр
salive  шӱвыл(вӱд)
sang  вӱр
sein  чызе
sourcil  шинчапун
squelette  лулеге
sueur  пӱжвӱд
talon  йолтаган
tête  вуй
veine  вӱргорно
ventre  мӱшкыр
visage  чурий, шӱргӧ

 

LES ANIMAUX

animal   вольык, животный
abeille   мӱкш
agneau   пача
aigle   арслан, куткыж
âne   осёл, ишак
araignée   эҥыремыш
autruche   страус
baleine   кит
canard   лудо
cerf   пӱчӧ
chameau   верблюд
chat   пырыс
cheval   имне
chèvre   каза
chien   пий
cochon   сӧсна
coq   агытан
crabe   краб
crapaud   муний
crocodile   крокодил
dauphin   дельфин
écureuil   ур
éléphant   слон
escargot   улитка, шайтан
fourmi   кутко
girafe   жираф
gorille   горилла
grenouille   ужава
guêpe   пачемыш
hérisson   шоҥшо
hibou   тумна
hippopotame   бегемот
hirondelle   варсеҥге, вараксим
insecte   насекомый
kangourou   кенгуру
lapin   кролик
léopard   леопард
lézard   шыҥшале
libellule   вӱдвычыраҥге, вӱдшырчык
lièvre   мераҥ
lion   лев
loup   пире
mouche   карме
moustique   шыҥа
mouton   шорык
oie   комбо
oiseau   кайык
ours   маска
panthère   пантера
papillon   лыве
perroquet   попугай
phoque   тюлень
pigeon   кӧгӧрчен
poisson   кол
poule   чыве
puce   шуршо
rat   куголя, комак
renard   рывыж
requin   акула
rhinocéros   носорог
sangsue   чывытан
sauterelle   шудышырчык
serpent   кишке
singe   обезьян, маймыл
souris   коля
taupe   удыр
taureau   ӱшкыж
tigre   тигр
tortue   черепаха
vache   ушкал
veau   презе
zèbre   зебра

 

LA TERRE ET LE MONDE

 

LA NATURE

air   юж
arbre   пушеҥге
argent   ший
bois   пу
branche   укш
brouillard   тӱтыра
chaleur   шокшо
ciel   кава
côte   сер
couleur   тӱс
désert   пустыня
eau   вӱд
éclair   волгенче
étoile   шӱдыр
fer   кӱртньӧ
feu   тул
feuille   лышташ
fleur   пеледыш
fleuve   эҥер
forêt   чодра
froid   йӱштӧ
fumée   шикш
glace   ий
herbe   шудо
île   остров
inondation   вӱд ташлымаш
lac   ер
lumière   волгыдо
lune   тылзе
mer   теҥыз
monde   тӱня
montagne   курык
neige   лум
nuage   пыл
ombre   ӱмыл
or   шӧртньӧ
papier   кагаз
pierre   кӱ
plante   кушкыл
pluie   йӱр
poussière   пурак
racine   вож
rocher   тура кӱ курык
sable   ошма
soleil   кече
tempête   тӱтан мардеж
Terre   Мланде
terre   мланде
vent   мардеж
verre   янда

 

LES COULEURS

blanc   ош
bleu   канде
jaune   нарынче
noir   шем
rouge   йошкар
vert   ужар

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   йӱдвел
sud   кечывалвел
est   эрвел
ouest   касвел

 

LES SAISONS

printemps   шошо
été   кеҥеж
automne   шыже
hiver   теле