ALTAY

АЛТАЙ

 

L'altay, ou altaï, anciennement oirot, appartient au groupe sibérien des langues turques de la famille altaïque bien que cette classification soit controversée. Langue officielle dans la république de l'Altaï, située au centre de l'Asie à proximité du Kazakhstan et de la Mongolie, et dans le kraï de l'Altaï, tous deux territoires de la Fédération de Russie, cette langue turque possède deux groupes de dialectes, ceux du sud servant de référence à la langue officielle de la république alors que ceux du nord se différencient des précédents et sont parlés dans le second territoire. L'un d'entre eux, le kumandi ou qumanda, possède même un alphabet cyrillique qui se différencie de celui qu'emploie l'altay officiel.

 

ALPHABET CYRILLIQUE ALTAY

А   Б   В   Г   Д   Ј   Е   Ё   Ж   З

И   Й   К   Л   М   Н   Ҥ  О  Ӧ  П

Р   С   Т   У   Ӱ   Ф   Х   Ц   Ч  Ш  

Щ   Ъ   Ы   Ь   Э   Ю   Я

 

LES NOMBRES

Le système numéral est décimal.

1           бир
2           эки
3           ӱч
4           тӧрт
5           беш
6           алты
7           јети
8           сегис
9           тогус
10         он

11          он бир
12         он эки
13         он ӱч
14         он тӧрт
15         он беш
16         он алты
17         он јети
18         он сегис
19         он тогус

20        јирме
21         јирме бир
30        одус
40        тӧртӧн
50        бежен
60        алтан
70        јетен
80        сегизен
90        тогузон
100      јӱс
1000   муҥ

 

LE TEMPS

LA DIVISION DU TEMPS

matin   эртен тура, таҥ эртен
midi   јарым кӱн, тал тӱш
soir   эҥир
nuit   тӱн

jour   кӱн
semaine   неделе
mois   ай
année   јыл

minute   минут
heure   час

hier   кече
aujourd'hui   бӱгӱн
demain   эртен

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   понедельник
mardi   вторник
mercredi   среда
jeudi   четверг
vendredi   пятница
samedi   суббот кӱн
dimanche   воскресенье

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   январь
février   февраль
mars   март
avril   апрель
mai   май
juin   июнь
juillet   июль
août   август
septembre   сентябрь
octobre   октябрь
novembre   ноябрь
décembre   декабрь

Remarque:  Les noms des jours de la semaine et des mois de l'année sont empruntés au russe.

 

 

LE CORPS HUMAIN

artère  артерия, јаан тамыр
barbe  сагал
bouche  оос
bras  кол
cerveau  мее
cheveu  чач
cheville  кажык
cil   кирбик
coeur  јӱрек
colonne vertébrale  арка сӧӧк
corps  эди-сӧӧг(и)
côte  кабырга
cou   мойын
coude  чаҥчак, чаганак
crâne  баштыҥ сӧӧг(и)                      
cuisse  јалмаш
dent  тиш
doigt сабар
dos   арка
épaule   ийин
estomac   ич, карын
fesse  кӧчӱк, чоҥ эт
foie  буур
front  маҥдай
genou  тизе
gorge   тамак
hanche   јалмаш, тӧҥмӧк
intestin  ичеге
jambe  бут
joue  јаак
langue   тил
larme  јааш, кӧстиҥ јаажы
lèvre  эрин
mâchoire   ээк сӧӧк, эрин сӧӧк
main  кол
menton  ээк
moustache  азу сагал, эрин сагал
muscle   балтыр
narine  тумчуктыҥ ӱйди
nerf   нерв
nez  тумчук
nombril   кин, киндик
nuque   јитке
oeil   кӧс                          
ongle  тырмак
oreille  кулак
orteil  сабар
os   сӧӧк
paupière   јыкпык
peau  тере
pied  бут
poignet  билек
poing  јудрук
poitrine  тӧш
pouce  эргек
pouls   пульс, тамыр
poumon   ӧкпӧ
rein  бӧӧрӧк
ride  чырыш
salive  чилекей
sang  кан
sein  эмчек
sourcil   кабак
squelette   сын сӧӧк
sueur  тер
talon   чоҥчой
tête  баш
veine   вена, кӧк тамыр
ventre   ич
visage   јӱс

 

LES ANIMAUX

animal   тынду
abeille   адару
agneau   кураган
aigle   мӱркӱт, каҥ-кереде
âne   эштек
araignée   јӧргӧмӧш
baleine   кер балык
canard   суугуш, ӧртӧк
cerf   ак-кийик
chameau   тӧӧ
chat   киске
cheval   ат
chèvre   эчки
chien   ийт
cochon   чочко
coq   пӧтӱк
crabe   краб
crapaud   кара бака
crocodile   крокодил
dauphin   дельфин
écureuil   тийиҥ
éléphant   слон
escargot   јылан-јастык
fourmi   чымалы
girafe   жираф
gorille   горилла
grenouille   бака
guêpe   сары адару, кортон
hérisson   ёж
hibou   мечиртке
hippopotame   бегемот
hirondelle   карлагаш
insecte   курт-коҥус
kangourou   кенгуру
lapin   кролик
léopard   леопард
lézard   келескен
libellule   аспан
lièvre   койон
lion   карагула, арслан
loup   бӧрӱ
mouche   чымын
moustique   томонок, бӧкӧнӧк
mouton   кой
oie   кас
oiseau   куш
ours   айу
panthère   пантера
papillon   кӧбӧлӧк
perroquet   попугай
phoque   тюлень
pigeon   кӱӱле
poisson   балык
poule   куш, такаа
puce   сегерткиш
rat   эрлен
renard   тӱлкӱ
requin   акула
rhinocéros   носорог
sangsue   шӱлӱк
sauterelle   аспан
serpent   јылан
singe   кижи-кийик
souris   чычкан
taupe   момон, терсийек, тӱрт-кӱн
taureau   бука
tigre   бар
tortue   черепаха
vache   уй
veau   бозу
zèbre   зебра

 

LA TERRE ET LE MONDE

 

LA NATURE

air   кей
arbre   агаш
argent   мӧҥуш, кӱмӱш
bois   агаш
branche   будак
brouillard   туман
chaleur   јылу
ciel   теҥери
côte   јарат
couleur   ӧҥ
désert   ээн јер
eau   суу
éclair   јалкын
étoile   јылдыс
fer   темир
feu   от
feuille   јалбырак
fleur   чечек
fleuve   суу
forêt   агаш
froid   соок
fumée   ыш
glace   тош
herbe   ӧлӧҥ
île   ортолык
inondation   јайык, јайкын
lac   кӧл
lumière   јарык, јаркын
lune   ай
mer   талай
monde   јер-телекей
montagne   кыр
neige   кар
nuage   булут
ombre   кӧлӧткӧ
or   алтын
papier   чаазын
pierre   таш
plante   ӧзӱм
pluie   јаҥмыр
poussière   тоозын
racine   тазыл
rocher   кайа таш
sable   кумак
soleil   кӱн
tempête   јоткон
Terre   Јер
terre   јер, јердиҥ кыртыжы
vent   салкын
verre   шили

 

LES COULEURS

blanc   ак
bleu   кӧк
jaune   сары
noir   кара
rouge   кызыл
vert   јажыл

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   тӱндӱк
sud   тӱштӱк
est   кӱнчыгыш
ouest   кӱнбадыш

 

LES SAISONS

printemps   јас
été   јай
automne   кӱс
hiver   кыш