ABAZA

АБАЗА БЫЗШВА

 

L'abaza est une langue abkhazo-adyghéenne, une des branches des langues caucasiennes, laquelle est essentiellement parlée dans la république russe de Karatchaevo-Tcherkessie (Caucase). L'alphabet utilisé est calqué sur le russe avec un nombre important de lettres supplémentaires en raison de la complexité de la langue (63 consonnes et peu de voyelles). Une communauté importante vit en Turquie et utilise encore l'écriture latine. Il existe deux dialectes, l'ashkherewa et le tapanta, ce dernier étant à la base de la langue littéraire moderne.

 

ALPHABET CYRILLIQUE ABAZA

 

А    Б    В   Г   ГВ   ГЪ    ГЪВ   ГЪЬ   ГЬ    ГӀ

ГӀВ    Д    ДЖ   ДЖВ   ДЖЬ   ДЗ   Е    Ё   Ж  

ЖВ   ЖЬ   З  И   Й   К  КВ   КЪ  КЪВ  КЪЬ

КЬ  КӀ  КӀВ  КӀЬ  Л  ЛЬ  М  Н  О  П   ПӀ   Р

С  Т  ТЛ  ТШ  ТӀ   У   Ф   Х   ХВ   ХЪ   ХЪВ  

ХЬ   ХӀ   ХӀВ   Ц   ЦӀ   Ч   ЧВ   ЧӀ   ЧӀВ   Ш 

ШВ   ШӀ   Щ   Ъ   Ы   Ь   Э   Ю   Я

 

LES NOMBRES

L'abaza, comme d'autres langues du Caucase, utilise le système vigésimal (base 20) pour compter. Ainsi, les dizaines emploient alternativement les unités 1 à 9 et les nombres 11 à 19 pour former les nombres intermédiaires à partir de 20 (21=20+1 et 31=20+11).

1          закӏы
2          гӏвба
3          хпа
4          пщба
5          хвба
6          цба
7          быжьба
8          агӏба
9          жвба
10        жваба

11         жвиз
12        жвыгӏв
13        жвах
14        жвипщ
15        жвыхв
16        жвиц
17        жвибыжь
18        жвагӏ
19        жвежв

20       гӏважва
21        гӏважви закӏ
22       гӏважви гӏвба
30       гӏважви жваба
31        гӏважви жвиз
32       гӏважви жвыгӏв
40       гӏвынгӏважва
41        гӏвынгӏважви закӏ
50       гӏвынгӏважви жваба
51        гӏвынгӏважви жвиз
60       хынгӏважва
61        хынгӏважви закӏ
70       хынгӏважви жваба
71        хынгӏважви жвиз
80       пщынгӏважва
81        пщынгӏважви закӏ
90       пщынгӏважви жваба  
91        пщынгӏважви жвиз           
100     швкӏы
1000   зкьы

 

LE TEMPS 

 

LA DIVISION DU TEMPS

matin   щымта
midi   щыбжьан
soir   хъвлапны
nuit   уахъы

jour   мшы
semaine   мчыбжьы
mois   мзы
année   сквшы

minute   дакъикъа
heure   сахӏат

hier   йацы
aujourd'hui   уахьчӏва
demain   уачӏвы

 

LES JOURS DE LA SEMAINE

lundi   швахьа
mardi   гӏваша
mercredi   хаша
jeudi   пщаша
vendredi   хваша
samedi   сабша
dimanche   мтшаша

 

LES MOIS DE L'ANNEE

janvier   январь
février   февраль
mars   мартӏ
avril   апрель
mai   май
juin   июнь
juillet   июль
août   августь
septembre   сентябрь
octobre   октябрь
novembre   ноябрь
décembre   декабрь

Remarque:  Les noms des mois sont russes.

 

LE CORPS HUMAIN

artère    щаныкъварта
barbe    жакӏьа
bouche    шӏа
bras   махъа
cerveau    квынцӏ
cheveu   хъвыц
cheville   быгӏвчӏыда
cil    джьымса
coeur   гвы
colonne vertébrale  бгъа
corps   ъапӏкътлапӏкъ
côte   дзацӏыс
cou    хъвда
coude   мачхъвынцӏа
crâne   хъабыгӏв
cuisse   уачва
dent   пыц
doigt    мачвы
dos   бгъа
épaule    жвгӏвахъа, жвгӏва                         
fesse    жвчвхъа
foie   чӏачӏа
front    хъапахь
genou   щамхъа
gorge  тамакъ
hanche   уачва, жвдзхъа                        
intestin   кӏьатӏи
jambe   щапӏы
joue   дзамгӏва
langue   бзы
larme   ладзы
lèvre   пыкв
mâchoire   цламхӏва, хъацлымхӏв
main   напӏы
menton   шӏыдзадза
moustache   пцӏа
narine   хырдзы
nerf   нерв
nez   пынцӏа
nombril   бынджьа
nuque   хъащтӏахь
oeil   ла
ongle  напӏхы
oreille  лымхӏа
orteil   щачвы
os   бгӏвы
paupière   ла чва               
peau   чважь, чва
pied   щапӏы
poignet  напӏблахъ
poing   напӏыршӏашӏа
poitrine   гвтшпы
pouce  мачвхъаба
poumon   рапхӏа
rein   чӏачӏа
ride   айджьыра             
salive  шӏыцӏадзы
sang   ща
sein  кӏыкӏа
sourcil    джьымса                     
sueur   пхдзы
talon   щхъва
tête   хъа
veine  щаныкъварта
ventre  мгва
visage  шӏахъа
       

LES ANIMAUX

animal   псауышвхӏа
abeille   щха
agneau   сыс
aigle   уарба
âne   тшада
araignée   багь
baleine   гьей
canard   бабыщ
cerf   шварах
chameau   махтша
chat   цгвы
cheval   тшы
chèvre   джьма
chien   ла
cochon   хӏва
coq   арыба
crapaud   ада
crocodile   бльагӏва
écureuil   тен
éléphant   пыль
escargot   лактападжь
fourmi   хвымбырцӏакӏьа
girafe   жираф
grenouille   ада
hérisson   пыжвбана
hirondelle   жвцӏы
kangourou   кенгуру
lapin   ажьа
lézard   арцыш 
lièvre   ажьа
lion   асльан
loup   квыджьма
mouche   чвынцӏы
moustique   къвбыр
mouton   уаса
oie   къаз
oiseau   пссгӏачӏвы
ours   мшвы
papillon   лымхӏарыгӏв
pigeon   хӏвыхӏв
poisson   пслачва
poule   квтӏу
puce   цӏыдз
rat   хӏвынапду
renard   бага
requin   акула
rhinocéros   пынцӏачӏвгӏва
sangsue   щалхга хва
sauterelle   кӏьауа
serpent   ащтанчӏвы
singe   маймун
souris   хӏвынап
taupe   шӏублашв
taureau   чвгъьы
tigre   къапльан
tortue   адабыжьмакъ
vache   жвы
veau   хӏвыс

 

 

 LA TERRE ET LE MONDE

 

LA NATURE

air   хӏауа
arbre   цӏла
argent   рызна
bois   мшӏы
branche   махъвда
brouillard   пстхӏва
chaleur   пхара
ciel   жвгӏванд
côte   тшпы
couleur   чва
désert   къвым
eau   дзы
éclair   ац мачвысра
étoile   йачӏва
fer   айха
feu   мца
feuille   бгъьы
fleur   хӏврапщдза
fleuve   дзыгӏв
forêt   бна
froid   хьта
fumée   лгӏва
glace   цхӏашвы
herbe   хӏвра
île   дзыгӏвбжьа
inondation   джы гӏатгӏвырра
lac   гвал
lumière   лашара
lune   мзы
mer   тенгьыз
monde   дунай
montagne   хва
neige   сы
nuage   пстхӏва
ombre   жьора
or   хьапщ
papier   швъабгъьы
pierre   хӏахъвы
plante   гӏайыра
pluie   ква
poussière   саба
racine   щата
rocher   бхъвы
sable   пхатшахъва
soleil   мара
tempête   пшачвгьа
Terre   адгьыл
terre   адгьыл
vent   пша
verre   чӏвыца

 

LES COULEURS

blanc   шкӏвокӏва
bleu   чӏыхв
jaune   гӏважь
noir   квайчӏва
rouge   къапщы
vert   йачӏва, удзышва

 

LES POINTS CARDINAUX

nord   север, лагъьы
sud   юг, къабльа
est   восток, марагӏатшкӏарыцӏырта
ouest   запад, мараташварта

 

LES SAISONS

printemps   гӏапны
été   пхны
automne   дзны
hiver   гъны